منتقم آل الله ؛ احادیث تاکید شده بر انتقام خون حضرت اباعبدالله علیه السلام

معرفی حضرت حجه بن الحسن (عجل الله) به عنوان منتقم أعداء الله در روایات بسیاری آمده است. صفت انتقام گیرنده در روایات با سه واژه: طالب، منتقم و ثائر (1) (خون خواه) بررسی شده است.

کلام معصومین درباره منتقم بودن حضرت بقیه الله (عجل الله) در قالب سه بخش ارائه خواهد شد:

بخش اول: روایاتی هستند که به صراحت حضرت را انتقام گیرنده خون اباعبدالله (علیه السلام) معرفی می‌کنند.

بخش دوم: روایاتی که ایشان را انتقام ‌گیرنده أعداء الله می‌ دانند و بیان می ‌شود که قاتلین ایشان از أعداء الله هستند.

بخش سوم: بیان صفت منتقم در زیارت عاشورا.

در این مجال به بررسی روایات بخش اول که به صراحت از انتقام خون حضرت اباعبدالله (علیه السلام) سخن گفته اند؛ می پردازیم.

حدیث اول: ابن بابویه در علل الشرایع به نقل از امام صادق (علیه السلام) می‌آورد:

راوى مى‏گويد: عرض كردم فدايت شوم در باره عامّه چه مى‏فرماييد، چه آنكه روايتى را شنيده‏ايم كه ايشان موفّق به‏ روزه نمى‏شوند آيا اين روايت صحيح است؟

حضرت به من فرمودند: توجّه كن دعاء ملك و فرشته درباره ايشان به اجابت رسيده.

عرض كردم: فدايت شوم چه دعايى؟

حضرت فرمودند: هنگامى كه حضرت حسين بن على (صلوات اللَّه عليه) را شهيد كردند حق تعالى فرشته‏اى را مأمور ساخت كه نداء كند: اى امّت ظالم و قاتل عترت پيامبر خدا شما را براى روزه و درك فطر موفق نكند و در حديث ديگر آمده است كه خدا شما را براى درك فطر و قربان موفّق نكند.

سپس راوى گفت، امام (عليه السّلام) فرمودند: به خدا سوگند موفّق نشده و نخواهند شد تا وقتى كه منتقم‏ خون حسين عليه السّلام قيام كند. (2) (علل الشرایع،ج، ص259)

متن عربی حدیث:

حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَيْمَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْجُنَيْدِ التَّفْلِيسِيِّ عَنْ رَزِينٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع‏ لَمَّا ضُرِبَ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ (علیه السلام) بِالسَّيْفِ فَسَقَطَ ثُمَّ ابْتَدَرَ لِيَقْطَعَ رَأْسَهُ نَادَى مُنَادٍ مِنْ بُطْنَانِ الْعَرْشِ أَلَا أَيَّتُهَا الْأُمَّةُ الْمُتَجَبِّرَةُ الضَّالَّةُ بَعْدَ نَبِيِّهَا لَا وَفَّقَكُمُ اللَّهُ لِأَضْحًى وَ لَا فِطْرٍ قَالَ ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) فَلَا جَرَمَ وَ اللَّهِ مَا وُفِّقُوا وَ لَا يُوَفَّقُونَ حَتَّى يَثُورَ ثَائِرُ الْحُسَيْنِ (علیه السلام). (3)

این حدیث که در کتاب کافی، جلد دوم، صفحه 18، باب ایمان وکفر ذکر شده است، امام صادق (علیه السلام) فهم دقیق زمان روزه داری، که از ارکان پنجگانه اسلام است، را به زمان ظهورحضرت حجه (عجل الله) نسبت می‌دهند و حضرت را انتقام گیرنده خون اباعبدالله (علیه السلام) معرفی می‌کنند.

حدیث دوم: در مجمع البحرین در حدیثی آمده است: إِذَا خَرَجَ الْقَائِمُ (عجل الله) يَطْلُبُ بِدَمِ الْحُسَيْنِ (علیه السلام) وَ هُوَ يَقُولُ: نَحْنُ أَهْلُ الدَّمِ طُلَّابُ الثرة [التِّرَةِ]. (4)

هنگامی که قائم (عجل الله) خروج کند، خون حسین (علیه السلام) را طلب می‌کند و می فرماید: ما اولیای دم هستیم و طالبان خون ایشان و خونخواه حسین (علیه السلام) ما هستیم.

در دعای ندبه به نقل از شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان (ص1154) آمده است:

کجاست خواهنده خون پیامبران و فرزندان پیامبران؟ کجاست خواهنده خون کشته شده در کربلا؟

این الطالب بدم المقتول بکربلاء؟

شیخ عباس قمی این دعا را از سید بن طاووس نقل می کند، در این دعا نیز حضرت حجه بن الحسن (عجل الله) منتقم خون اباعبدالله (علیه السلام) و جمیع پیامبران و فرزندان ایشان هستند.

در فرازی از زیارت ‌نامه حضرت حجه بن الحسن (عجل الله) در سرداب که در کتاب بحارالانوار، جلد99، صفحه86، باب7 نقل شده است؛ می خوانیم:

ای طالب خون پیامبران و فرزندانشان و ای خواهنده خون کشته شده در کربلا

السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا صَاحِبَ الْفَتْحِ وَ نَاشِرَ رَايَةِ الْهُدَى السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا مُؤَلِّفَ شَمْلِ الصَّلَاحِ وَ الرِّضَا السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا طَالِبَ ثَارِ الْأَنْبِيَاءِ وَ أَبْنَاءِ الْأَنْبِيَاءِ وَ الثَّائِرَ بِدَمِ الْمَقْتُولِ بِكَرْبَلَاءَ السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْمَنْصُورُ عَلَى مَنِ اعْتَدَى. (5)

در بحارالانوار جلد 52، صفحه 236، باب25 در علامات ظهور آمده است:

حضرت امیر المومنین علی (علیه السلام) درباره وقایعی خبر می ‌دهند که پس از آن ظهور قائم اتفاق می افتد، حسین (عجل الله) می‌‌پرسد: زمین کی از ظالمین پاک خواهد شد؟ ایشان می‌ فرمایند: زمانی که خون به حرام ریخته شود و پس از حکایتی طولانی درباره وقایع ظهور درباره حضرت حجه (عجل الله) می‌فرمایند: یا حسین خون خواهی می ‌کند خونخواه و او از فرزندان تو است.

اشاره به ریخته شدن خون حرام، شهادت اباعبدالله (علیه السلام) می‌باشد، در این حدیث خون ‌خواهی ایشان توسط حضرت امیر المومنین (علیه السلام) پیش بینی شده است.

متن عربی حدیث:

أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) حَدَّثَ عَنْ أَشْيَاءَ تَكُونُ بَعْدَهُ إِلَى قِيَامِ الْقَائِمِ فَقَالَ الْحُسَيْنُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ مَتَى يُطَهِّرُ اللَّهُ الْأَرْضَ مِنَ الظَّالِمِينَ قَالَ لَا يُطَهِّرُ اللَّهُ الْأَرْضَ مِنَ الظَّالِمِينَ حَتَّى يُسْفَكَ الدَّمُ الْحَرَامُ ثُمَّ ذَكَرَ أَمْرَ بَنِي أُمَيَّةَ وَ بَنِي الْعَبَّاسِ فِي حَدِيثٍ طَوِيلٍ وَ قَالَ إِذَا قَامَ الْقَائِمُ بِخُرَاسَانَ وَ غَلَبَ عَلَى أَرْضِ كُوفَانَ وَ الْمُلْتَانِ وَ جَازَ جَزِيرَةَ بَنِي كَاوَانَ وَ قَامَ مِنَّا قَائِمٌ بِجِيلَانَ وَ أَجَابَتْهُ الْآبُرُ وَ الدَّيْلَمُ وَ ظَهَرَتْ لِوَلَدِي رَايَاتُ التُّرْكِ مُتَفَرِّقَاتٍ فِي الْأَقْطَارِ وَ الْحَرَامَاتِ وَ كَانُوا بَيْنَ هَنَاتٍ وَ هَنَاتٍ إِذَا خَرِبَتِ الْبَصْرَةُ وَ قَامَ أَمِيرُ الْإِمْرَةِ فَحَكَى (علیه السلام) حِكَايَةً طَوِيلَةً ثُمَّ قَالَ إِذَا جُهِّزَتِ الْأُلُوفُ وَ صَفَّتِ الصُّفُوفُ وَ قُتِلَ الْكَبْشُ الْخَرُوفُ هُنَاكَ يَقُومُ الْآخِرُ وَ يَثُورُ الثَّائِرُ وَ يَهْلِكُ الْكَافِرُ ثُمَّ يَقُومُ الْقَائِمُ الْمَأْمُولُ وَ الْإِمَامُ الْمَجْهُولُ لَهُ الشَّرَفُ وَ الْفَضْلُ وَ هُوَ مِنْ وُلْدِكَ يَا حُسَيْنُ لَا ابْنٌ مِثْلُهُ يَظْهَرُ بَيْنَ الرُّكْنَيْنِ فِي دَرِيسَيْنِ بَالِيَيْنِ- يَظْهَرُ عَلَى الثَّقَلَيْنِ وَ لَا يَتْرُكُ فِي الْأَرْضِ الْأَدْنَيْنَ- طُوبَى لِمَنْ أَدْرَكَ زَمَانَهُ وَ لَحِقَ أَوَانَهُ وَ شَهِدَ أَيَّامَهُ. (6)

در تفسیر آیات پنجم و ششم سوره إسراء امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: خداوند متعال در قرآن کریم می ‌فرماید: ما به بنی اسرائیل در کتاب آسمانی اعلام کردیم که دوبار در زمین فساد خواهید کرد، این دو فساد کشتن علی بن ابی طالب (علیه السلام) و کشتن و نیزه باران کردن پیکر حسن، (علیه السلام) می باشد و خداوند می‌فرماید: و سرکشی بزرگی خواهید نمود و آن قتل حسین (علیه السلام) است و خداوند تعالی می‌فرماید: هنگامی که نخستین وعده فرا رسد، امام می‌فرماید: و آن وعده آمدن یاری دهنده خون حسین (عجل الله) است (و این همان وعده آمدن خونخواه اباعبدالله (علیه السلام) است) و حق تعالی می فرماید: گروهی از بندگان پیکار جوی خود را بر ضد شما برمی‌انگیزیم تا (شما را سخت در هم کوبند) درون خانه ها را جستجو کنند، ایشان می‌فرماید: و خداوند قومی را بر می‌انگیزاند قبل از خروج قائم (علیه السلام) که هیچ خونی از اهل بیت ریخته نشده مگر این که تقاص آن را گرفته و جبران نمایند «وَ كانَ وَعْداًمَفْعُولًا» و وعده قطعی پروردگار همان قیام امام زمان (عجل الله) است، خداوند متعال می‌فرماید: سپس شما را بار دیگر بر آنها چیره می‌کنیم، حضرت می‌فرماید: و این اشاره به رجعت حسین (علیه السلام) است به همراه هفتاد نفر از اصحابش. (7) (تفسیر صافی/ج4ص168 به نقل از تفسیر عیاشی/ج2ص282)

متن عربی حدیث:

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ شَمُّونٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْأَصَمِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ الْبَطَلِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) ‏ فِي قَوْلِهِ تَعَالَى- وَ قَضَيْنا إِلى‏ بَنِي إِسْرائِيلَ‏ فِي الْكِتابِ‏ لَتُفْسِدُنَّ فِي الْأَرْضِ‏ مَرَّتَيْن (إسراء/4)‏ قَالَ قَتْلُ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (علیه السلام) وَ طَعْنُ الْحَسَنِ (علیه السلام) – وَ لَتَعْلُنَّ عُلُوًّا كَبِيراً (إسراء/4) قَالَ قَتْلُ الْحُسَيْنِ (علیه السلام) – فَإِذا جاءَ وَعْدُ أُولاهُما (إسراء/5) فَإِذَا جَاءَ نَصْرُ دَمِ‏ الْحُسَيْنِ‏ (علیه السلام) بَعَثْنا عَلَيْكُمْ عِباداً لَنا أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ فَجاسُوا خِلالَ الدِّيار (إسراء/5) قَوْمٌ يَبْعَثُهُمُ اللَّهُ قَبْلَ خُرُوجِ الْقَائِمِ (علیه السلام) فَلَا يَدَعُونَ وَتْراً لآِلِ مُحَمَّدٍ إِلَّا قَتَلُوهُ‏ وَ كانَ وَعْداًمَفْعُولًا (إسراء/5) خُرُوجُ الْقَائِمِ (علیه السلام) ثُمَّ رَدَدْنا لَكُمُ الْكَرَّةَ عَلَيْهِمْ‏ (إسراء/6) خُرُوجُ الْحُسَيْنِ (علیه السلام) فِي سَبْعِينَ مِنْ أَصْحَابِهِ. (الكافي (ط – الإسلامية) / ج‏8 / 206)

در حدیث دیگر که در واقع در تفسیر آیه 39 سوره حج صادر شده است، امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: اهل سنت می‌گویند این آیه درباره پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) نازل شده است زمانی که قریش آن حضرت را از مکه بیرون کردند در حالی که این آیه فقط درباره قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. زمانی که خروج کند در حال ‌که طالب خون حسین (علیه السلام) است و می‌گوید: ما صاحبان خون و خون خواهی کنندگان خون بر زمین مانده هستیم. (تفسیر صافی/ج4ص517 به نقل از تفسیر قمی،ج2، ص84)

متن عربی:

أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَ إِنَّ اللَّهَ عَلى‏ نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلَّا أَنْ يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ (حج/39و40)‏، عن الصادق (عليه السّلام) انّ العامة يقولون: نزلت في رسول اللّه (صلّى اللّه عليه و اله و سلم) لمّا أخرجته قريش من مكّة و إنّما هو القائم إذا خرج يطلب دم‏ الحسين‏ و هو يقول نحن أولياء الدم و طلّاب الدية.

در تمامی این روایات بلافاصله بعد از خروج، انتقام حضرت حجه (عجل الله) از قاتلین جد بزرگوارشان مورد تاکید است، گویی که هدف از خروج همان خون‌خواهی است و به تعبیری می توان گفت ظلمی که امروز بر جامعه بشری می‌رود در امتداد همان ظلم بزرگ یعنی ظلم به آل الله است.

________________________________________

(1) مجمع البحرين / ج‏3 / 235 / (ثأر)….. ص:234:القتيل‏ ثَأْراً و ثُؤْرَةً أي قتلت قاتله. و قولهم” يا ثَارَاتِ‏ فلان” أي قتلة فلان. و الثَّائِرُ: الذي لا يبقى على شي‏ء حتى يدرك ثاره.. باب ما أوله الثاء؛). في «ى، بس» و الوافي: «بثأر». و الثَّأْر: الطلب بالدم، و الدم نفسه، و قاتل حميمك. و «الثائر»: الطالب، و المطلوب، و الذي لا يبقى على شي‏ء حتّى يُدرِك ثَأْرَه. راجع: الصحاح، ج 2، ص 603؛ لسان العرب، ج 4، ص 97 (ثأر).

(2). ابن بابويه، محمد بن على، علل الشرائع / ترجمه ذهنى تهرانى، 2جلد، انتشارات مؤمنين – ايران؛ قم، چاپ: اول، 1380ش.

(3) علل الشرائع / ج‏2 / 389 / 125 باب العلة التي من أجلها لا توفق العامة لفطر و لا أضحى….. ص: 389، حدیث اول با سند کامل؛ بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار / ج‏45 / 217 / باب 40 ما ظهر بعد شهادته من بكاء السماء و الأرض عليه ص و انكساف الشمس و القمر و غيرها….. ص: 201؛ الكافي؛ ج‏7؛654

این حدیث با سند دیگری نیز در بحار الانوار ذکر شده است: مَجَالِسُ الصَّدُوقِ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْوَلِيدِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَتِّيلٍ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَيْمَانَ الدَّيْلَمِيِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ لَطِيفٍ عَنِ الصَّادِقِ ع، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار / ج‏88 / 134 / باب 5 النوادر….. ص: 134؛ أمالي الصدوق؛ النص؛ ص168.

(4) مجمع البحرين؛ ج‏3؛ ص234

(5) بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار / ج‏99 / 86 / باب 7 زيارة الإمام المستتر عن الأبصار الحاضر في قلوب الأخيار المنتظر في الليل و النهار الحجة بن الحسن صلوات الله عليهما في السرداب و غيره….. ص: 81 

(6) بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار / ج‏52 / 236 / باب 25 علامات ظهوره صلوات الله عليه من السفياني و الدجال و غير ذلك و فيه ذكر بعض أشراط الساعة….. ص: 181.

(7)الصافی فی تفسیر القرآن، ملا محمد محسن فیض کاشانی، ترجمه عقیقی بخشایشی و جمعی از فضلاء، دارالکتب الاسلامیه، چاپ پنجم تابستان 1387.

نویسنده: فاطمه شریفیان مهر